Urtero bezala, azaroaren 5ean, Erromani Hizkuntzaren Munduko Eguna ospatu da (Romani čhib, hizkuntza horretan), hizkuntza eta kultura erromania munduan babestea sustatzeko eta hizkuntza horrek gizartean duen garrantzia ezagutarazteko, baita ijito-herriaren nortasuna, inklusioa eta pertenentzia-sena aldarrikatzeko ere.
Egun hori UNESCOren Konferentzia Orokorrak aldarrikatu zuen 2015ean, gizarte inklusiboagoa eta kulturartekoa sustatzeko eta estatu kideetan erromani hizkuntza garatzen eta ikertzen laguntzeko.
Erromani, romani edo romanes antzinako Indiako ipar-mendebaldeko eta Pakistango erdialdeko indoeuropar hizkuntza da, beste herrialde batzuetako hizkuntzetako hitzen eragina duena. 33.000 hitz inguruko lexikoa du, eta zazpi dialekto-multzo nagusitan banatzen da: balkanikoa, baltikoa, karpatoa, kalo-finlandiera, sintea, valakoa eta galesa.
Europan 10 milioi erromani-hiztun baino gehiago dauden arren, erromaniera babestu beharreko hizkuntza gutxitutzat hartzen da, eta, beraz, “Hizkuntza Gutxituen edo Eskualdekoen Europako Gutuna” izenekoan sartuta dago.
Hizkuntza hori, bere aldaerekin, Europako ia herrialde guztietan hitz egiten da. Erromaniera hizkuntza ofizialetako bat da Kosovon, eta Hungarian, Errumanian, Kroazian, Bulgarian eta Suedian onartzen da. Hala ere, zenbait herrialdetan, hala nola Espainian, erromani hizkuntza duela bi mende baino gehiago desagertu zen, herriaren eta ijito-kulturaren aurkako jazarpenen eta arauen ondorioz.
Hala ere, Estatu Espainolean erromaniaren aztarna garrantzitsuak daude gaztelaniarekin nahastuta, “caló” izenez ezagutzen den dialektoan. Euskal Herrian ere bada berezko dialekto bat, erromaniaren eta euskararen nahasketatik sortua, erromintxela, oraindik ijito kopuru txiki batek hitz egiten duena.
Ijito Kulturaren Institututik adierazi dute oso garrantzitsua dela Ijito Herria batzen duen hizkuntzaren eguna ospatzea, gizateria osoaren aberastasunaren parte den aldetik, eta gogorarazi digute munduko hizkuntza eta kultura guztien babesa sustatzea giza eskubideen oinarrizko elementua dela.
Egilea: Luisa Maria Puertas
