Katalin Karikók Breaking Through: My Life in Science izenburu esanguratsuarekin argitaratu ditu bere memoriak. Bertan, biokimika hungariarrak bere bizitzaren historia, ametsak, lanean duen tinkotasuna eta bere buruarengan duen konfiantza kontatzen ditu. Era berean, bere ikerketa-ibilbidean izan zituen zailtasunak eta Pfizerren Covid txertoan aitzindari izan aurretik jasan behar izan zituen iseka guztiak partekatzen ditu.
Karikó Hungaria erdialdeko ingurune xume batetik dator eta gela bakarreko etxe batean hazi zen. Neguan berogailu bakarti batekin berotzen zen eta ez zuen ur korronterik. Zientzialariak dioenez, bizitza gogorra baina maitekorra izan zuen, familia oso elkartu batean. Zortea izan zuen bere herrialdean hezkuntza sustatzen zelako, eta berak aukera hori aprobetxatu zuen. Bere memorien arabera, Karikó langilea zen: “Ez dut uste bereziki azkarra naizenik, baina gaitasun naturalean falta zitzaidana esfortzuarekin konpentsatu nezakeen”, dio.
Udako zientzietako klaseak hartu zituen, Szeged-eko Unibertsitatean biologiako ikasle bihurtu zen eta, azkenean, doktoretza lortu zuen han. Urte batzuk geroago, Estatu Batuetara joan zen bizitzera. Ordurako, Karikó RNA mezulariarekin (RNAm) obsesionatu zen, hau da, gure DNA proteina bihurtzeko ardura zuen materialarekin. Karikó ziur zegoen medikuntzan paper garrantzitsua bete zezakeela, eta etengabe borrokatu zen ikerketa-gune izan zedin. Lankide gutxi egon ziren ados eta “RNAmeko dama eroa” ezizena jarri zioten.
Bere lana Ameriketako Estatu Batuetan hasi zuen, Temple Unibertsitatean, Filadelfian. Bertan, bere nagusia zen Robert Suhadolnik – hasieran laguntza eman ondoren – deportatzen saiatu zen, beste unibertsitate batean lanpostu bat bilatzeko ausarkeria izan zuelako.
Azkenean, Pennsylvaniako Unibertsitatera joan zen bizitzera. Beste behin ere, gauzak ondo atera ziren hasieran, baina berak RNAmrekin zuen obsesioa mantentzen zuen bitartean, unibertsitatea dirulaguntzak lortzeko zuen ezintasuna kritikatzen hasi zen. Degradatu egin zuten, postua ukatu zioten, soldata murriztu zioten eta, azkenean, 2013an, bere gauzak korridore batean botata aurkitu zituen.
Zorionez, Karikórentzat (eta munduko gainerako herrialdeentzat), RNAm-ren inguruan zuen obsesioa beste zientzialari batzuek partekatzen zuten, eta BioNTech enpresa alemaniarrak kontratatu zuen RNAm-eko sendagaiak lantzen hasteko.
Gainerako historia zientifikoa nahiko ezaguna da: Covid-19 iritsi zen, BioNTech eta Karikó konturatu ziren posizio pribilegiatu batean zeudela pandemiari aurre egiteko, eta, Pfizer erraldoi farmazeutikoaren babesarekin, txerto bat garatu zuten, planeta koronabirusaren aurka babesten laguntzeko funtsezko papera bete zuena.
Ez zen bakarkako aurkikuntza izan, Weissman immunologoarekin elkarlanean aritu zen, eta elkarrekin aurkitu zuten nola aldatu RNAm-en molekulak agente terapeutiko gisa erabili ahal izateko, eta Langerrek, Massachusettseko Institutu Teknologikoko katedradunak, joan den mendeko hirurogeita hamarreko hamarkadan egindako aurkikuntza baliatu zuten RNAm-a gorputzaren barruan sartzeko (kapsularatze-teknologia).
Mundu osoko herritarren esker onaz gain, sari garrantzitsuen ordua ere iritsi zen. Biomedikuntzako BBVA Ezagutzaren Mugak Fundazioaren XIV. edizioko saria baino ez dugu aipatzen, Bilbon jaso zuen saria 2022an, Drew Weissman-ekin batera, eta, nola ez!, Katalin Karikók, Drew Weissman-ekin batera, 2023ko urrian irabazi zuen Fisiologiako Nobel saria.
Bide batez, Breaking Through-en ez da ezer aipatzen nobel sariari buruz, liburuak, argitaratu gabe egon arren, argitalpena itxita baitzuen.
Ondo legoke hurrengo edizioetan RNAmeko dama zoroak irabazi dituen eta irabazten jarraitzen duen sariak gehitzea; modu polita izan liteke lanaren tinkotasunak, ametsek, baterako sorkuntzak eta bere buruarekiko konfiantzak noraino eraman zaitzaketen ikusteko.
Egilea: Luisa Mari Puertas
