“Nahitaezko birbanaketa edo kalitatezko hezkuntza bereizkeria gainditzeko” lemapean, ADARRA Pedagogi Erakundeak 2023ko otsailaren 28an antolatutako jardunaldiaren berri eman genizuen eta oraingo honetan gertatukoaren eta ondorioen barri ematera gatozkizue.
Jardunaldian, Harkaitz Zubiri Esnaola EHUko irakaslearekin hitz egin genuen eta gaiari buruzko ebidentzia zientifikoak aurkeztu zizkigun. Ondoren, mahai-inguru batean, Kale dor Kayiko elkarteko Jonek, Douaae eta Rodrigo Soloarte IPIko ikasleek, eta Adarrako Begoñak hitza hartu zuten. Bertaratutakoek (irakasleak, unibertsitateko ikasleak, senideak, sindikatuak, alderdi politikoak) oso eztabaida aberasgarrian parte hartu zuten, gaiarekiko interes eta kezka handia agertuz.
Garrantzitsua da azpimarratzea esku-hartzeek bat egin dutela erabaki politikoek, oro har, eta, zehazki gai honetan, erreferentzia gisa izan behar dituztela ebidentzia zientifikoak eta hezkuntza-komunitateko inplikatuta dauden pertsonen ahotsak. Jardunaldi honetan horrela gertatu da, eta egin diren ekarpenak, jarraian, ONDORIO gisa partekatuko ditugu.
- Ikerketa zientifikoak aspaldi erakutsi du ikasleen segregazioa kaltegarria dela, inklusioaren eta gizarte-kohesioaren ideiaren aurka doalako, eta denok ados gaude gainditu beharreko gaia dela. Hala ere, gizarte-inpaktuaren ebidentzia zientifikoek erakusten digutenez, bereizketari eraginkortasunez aurre egiteko, funtsezkoa da esku-hartzeen ardatza emaitza akademikoak eta ikastetxeetako bizikidetza hobetzea izatea, eta ez behartutako banaketa.
- Zenbait herrialdetan, hala nola Estatu Batuetan, Erresuma Batuan eta Katalunian, badago ikerketak argi eta garbi frogatzen duena banaketa behartua edo birbanaketa neurri kaltegarria dela ikasleentzat eta, oro har, gizartearentzat. Birbanaketan, kalteberatasun-egoeran dauden ikasleak banatu beharreko arazotzat jotzen dira, eta ikastetxe jakin batera joatera behartzen dira; horrela, lehen eta bigarren mailako herritarrak definitzen dira, edo, bestela esanda, erabakitzen da nork duen ikastetxea aukeratzeko eskubidea (batzuek, agian ez lehen aukeran) eta nork ez; baina, gainera, behartutako banaketak ez ditu lekualdatutako ikasleen emaitza akademikoak hobetzen eta eskola uztea sustatzen du.
- Behartutako banaketaren ondorioz, aipatutako herrialde horietan areagotu egin dira jarrera arrazistak, baita erasoak ere, eta areagotu egin da ikasle ahulenen aurkako etsaitasuna. Gainera, kontuan izan behar da ikasle horiek neska-mutilak direla, neska-mutil adingabeak, eta horiek jasaten dutela etsaitasun hori lehen pertsonan.
- Baina, gainera, ez dago inolako ebidentzia zientifikorik frogatzen duenik behartutako birbanaketak ikasleen bizitzak hobetu dituela inon.
- Nahitaezko birbanaketak kalte egiten dio eskola publikoari, estigmatizatu egiten duelako. Egoera ahulean dauden ikasle gehienak eskola publikoetan daude, eta ikasle horiekin kalitatezko hezkuntza posible ez delako ideia faltsua zabaltzen jarraitzen bada, zalantzan jartzen ari da eskola publikoaren kalitatea bera, hori nahitaez horrela ez dela dakigunean.
- Aitzitik, ebidentzia zientifikoek erakusten digute kalitatezko hezkuntzak aniztasuna eskatzen duela, ez dagoela bikaintasunik aniztasunik gabe, eta ideia hori gizarte osora zabaltzea garrantzitsua da.
- Gizarte-inpaktuaren ebidentzia zientifikoek bermatzen dute ikasle guztientzako kalitatezko hezkuntza, salbuespenik gabe, mundu mailako aldizkari zientifikoetan argitaratzen direnak eta pertsonen bizitzak hobetzen laguntzen duten ekintzak identifikatzen dituztenak. Ehunka ikerketa argitaratu dira munduko lehen mailako aldizkari zientifikoetan, ikasle guztien arrakasta akademiko eta soziala eraginkortasunez sustatzen duten hezkuntza-jarduera arrakastatsuak identifikatu dituztenak. Hezkuntza-jarduera arrakastatsu horiek, hala nola tertulia dialogikoak, talde interaktiboak, irakasleen prestakuntza dialogikoa, senideen parte-hartzea eta prestakuntza, eta gatazkak prebenitzeko eta konpontzeko eredu dialogikoa, munduko milaka eskolatan egiten ari dira, eta eskola horietako hezkuntza-kalitatea hobetzen ari dira.
- Garrantzitsua da kalitatezko eskola batek auzoko/herriko errealitate sozialari erantzutea, haurrak hazteko, garatzeko eta auzo/herriko ikaskideekin harremanetan jartzeko aukera izatea, eta hori da familia askok nahi dutena; haurrak eraman nahi dituzten ikastetxea aukeratzeko eskubide bera izan nahi dute, baina auzoko zentro hori kalitatezkoa izatea ere nahi dute. Ez dute zentro bereizirik nahi. Ondo, lasai eta gustura dauden eta asko ikasten duten ikastetxeak nahi dituzte, mahai-inguruan parte hartu duten gazteek azpimarratu duten bezala.
- Ikastetxe bereizi edo ghetto bat ez da ikasleen osaerak definitzen, baizik eta bertan gertatzen den eskola-porrotak, maila akademiko baxuak, hezkuntza-komunitatearen itxaropen txikiek eta gutxienekoen pedagogiarekin lan egiteak, gehienekoen ordez. Ghetto bat desagertu egiten da ebidentzia zientifiko onenak aplikatzen direnean, emaitza akademikoak eta bizikidetza hobetzen baitituzte, hura osatzen duten ikasle motak edozein direla ere. Horietako zentro bat eraldatzen denean, komunitatean inpaktu positiboa sortzen du, eta iman izeneko efektu bat sortzen du, familia askok beren haurrak eraman nahi dituztelarik, eta horrela aniztasuna lortzen da.
- Gizarte-ingurune behartsueneko ikasleak sakabanatuago daudenean eta hezkuntza-jarduera arrakastatsuak aplikatu gabe jarraitzen dutenean, zailtasun berberak izaten jarraitzen dute, porrot bera. Dena berdin jarraitzen du, baina eskola bakoitzean oharkabean pasatzen da, gutxiago ikusten da eta arazoa mozorrotuta geratzen da, ezkutuan, ikusezin bihurtzen da… baina ez da konpontzen.
- Ez dira nahastu behar nahitaezko birbanaketa eta ekintza afirmatiboa. Azken horrek normalean joango ez liratekeen ikastetxeetara joatea errazten die beren borondatez joan nahi duten ikasle ahul guztiei. Harvardek horixe egiten du POSSE programarekin, adibidez. Ebidentzia zientifikoek erakusten dute ekintza afirmatiboak BAI laguntzen duela ikasleen emaitzak hobetzen.
- Europako Batzordeak ikasle guztien eskola-arrakasta bermatuko duten datu egiaztatuetan oinarritutako neurriak hartzea gomendatzen die herrialdeei, eskola-arrakastarako gomendioetan ikus daitekeen bezala. Eta hezkuntza-segregazioari aurre egiteko eskola-errendimendutik eta emaitza akademikoetatik abiatzea gomendatzen du. Hori lortzeko, eta ikasle guztien arrakasta akademikoa bermatzeko, eskola elkarbizitza ona izateko, kulturak inkluitzeko eta eskola-uztea gainditzen laguntzeko, eta hórrela, segregazioari aurre egiteko, ebidentzia zientifikoetan oinarritutako irakasleen prestakuntza lehenesten du Europako Batzordeak. Helburu horiek guztiak lortzeko beste zutabeetako bat ere sustatu behar da: familiek eta tokiko komunitateak hezkuntzan parte-hartze aktiboa izatea.
- Laburbilduz, posible da bermatzea ikasle guztiek lortuko dutela arrakasta akademikoa eta soziala hezkuntzaren esparruan. Martxan dauden ikastetxeen adibideak ikusi dira, eta parte hartu duten ikasleek argi eta garbi utzi dute beren ikastetxean jarraitu nahi dutela, ez dutela joan nahi ikasgelatik ateratzen dituen ikastetxe batera, errefortzua emateko – beste segregazio modu bat –, gustura dauden eta ikasten duten ikastetxean jarraitu nahi dutela. Gakoa ez da ikasleen jatorria. Gakoa da zer ekintza egiten diren eskolan. Gakoa da eskolan egiten diren ekintzak inpaktu sozialaren ebidentzietan oinarrituta egotea.
- Eskola espazio pribilegiatua da bizitzak eta gizartea hobetzeko, eta ezin dugu horretarako aukera galdu.
Egilea: Luisa Maria Puertas
