Gaur egun, osasun mentalaren ikuspegia eraldaketa sakona jasaten ari da. Zientzia-arlo askoren ebidentzia-konbergentziaren ondorioz, OMEren Osasuneko Ekintza Integraleko Plana (2013) daukagu, baita azken urteetan hartutako nazioarteko hainbat akordio eta erronkari aurre egiteko orduan eragile batzuen gero eta adostasun handiagoa ere, besteak beste (Patel et al., 2018). Azaleratzen ari den ikuspegiak honako hau adierazten du: (1) osasun mentala pertsona guztientzako oinarrizko giza eskubide gisa birformulatzea, (2) gizabanako bakoitzaren osasun mentala prozesu sozialen, ingurumenekoen, genetikoen eta psikologikoen arteko elkarreraginaren emaitza dela kontuan hartzea, eta (3) klinikoki gaur egun definitutako ikuspegia osasun mentalaren dimentsio anitzeko ikuspegiarekin batera zabaltzea, zeinak esku-hartze sozialak nahiz tratamendu psikologiko eta farmakologikoak barne hartzen dituen (Kleinman et al., 2003; OME, 2013; Patel et al., 2018).
Aipatutako guztia aintzat hartuta, Zubiri-Esnaola, Racionero-Plaza, Fernández-Villardón eta Carbonell ikertzaileek duela gutxi burututako ikerketa honetan, Tertulia Literario Dialogikoek (TLD) osasun mentaleko nahasmenduak dituzten pertsona-talde batengan duten eragina aztertzen dute.
Azterlanaren emaitzek iradokitzen dute TLDek ongizate emozional eta sozialean onurak eragin zituztela, irakurtzeko, hitz egiteko eta entzuteko trebetasunak indartu zituztelako, laguntza-harrenak sustatuz, estigma gaindituz eta hobetzeko borondatea areagotuz.
Hori horrela, honako hauek dira azterketa horren funtsezko elementu batzuk:
- Irakurtzeko, hitz egiteko eta entzuteko trebetasunak indartzea. Irakurketa dialogikoa funtsezko faktorea izan zen, parte-hartzaileei zereginetan kontzentratzen eta iraunkorrak izaten lagundu ziena. Halaber, elkarrizketek irakurmena sustatu zuten eta irakurketaren gakoak hobeto gogoratzea ahalbidetu zuten. Jardueraren izaera dialogikoa izan zen eseri, kontzentratu eta zereginari adi egotea bezalako trebetasunak garatzen lagundu zuena, baita hitz-txandak errespetatzeko gaitasuna ere.
- Laguntza-harremanak sustatzea. Testuinguruak eragina du komunikatzeko moduan, eta, hortaz, oso garrantzitsua da laguntza-inguruneak sortzea, elkarreragin horiek sinergiak sor ditzaten, ikasleen inplikazioa sustatzeko eta, modu horretan, hobekuntza iraunkorragoak eragiteko. Oro har, ikerketan aztertutako datuen arabera, tertulietan parte hartzeak, pertsona batzuentzat behintzat, besteekiko gertutasun-, konfiantza- eta konexio-zentzua sortu zuen, bai eta komunitate-zentzua ere. Istorioko pertsonaiak eta gertakariak beren esperientzia zein iritziekin lotuta, gai garrantzitsuei buruzko elkarrizketak ahalbidetu zituen, hala nola adiskidetasunari, itxaropenari edo suizidioari buruzkoak, babes- eta segurtasun-ingurune batean.
- Estigmatizazioa gainditzea. Istorioetako pertsonaien estigmatizazioari buruz argi eta garbi eztabaidatzeak parte-hartzaileak bazterkeria- eta estigma-ibilbideen interpretazioa berreraikitzera eraman zituen. Solasaldien funtsezko faktore bat literatura klasikoko lanak irakurtzea izan zen, parte-hartzaileek osasun mentaleko pazienteen estigmatizazioa gainditzeko ekarpen gisa ikusi baitzuten.
- Hobetzeko borondatea. Autonomia eta ahalduntze pertsonala areagotzea funtsezkoa da osasun mentalean alfabetatzeko, eta autoestimua indartzen laguntzen du parte-hartzaileek beren ideiak adierazten nahiz argudiatzen dizkietenean beti modu berean pentsatzen ez duten baina desadostasunak modu dialogikoan landu ditzaketen beste batzuei. Nabarmentzen den beste funtsezko faktore bat norbanakoaren borondatea eraikitzea da, parte-hartzaileen arteko laguntza-interakzioen testuinguruan.
Amaitzeko, esan behar da, ikerketa horren bidez, hezkuntza-inguruneetan osasun mentaleko prebentzioan zein alfabetatzean lagungarri izan daitezkeen hezkuntza-jarduerak aztertzeko eta aplikatzeko bide bat irekitzen dela.
Egilea: Ane Olmedillo
