Jerome S. Bruner, zalantzarik gabe, gaur egungo hezkuntzako psikologo eta zientzialari garrantzitsuenetako bat da. Ez bakarrik bere ibilbide intelektual zabalagatik, baita bere sakontasunagatik ere. Wittgensteinek filosofian egin zuen bezala, Brunerrek birritan lortu zuen psikologia iraultzea. Lehenik eta behin, “Iraultza kognitiboa” delakoaren protagonista nabarmena izan zen. Harvarden Center for Cognitive Studies (Ikasketa Kognitiboen Ikastegia) ospetsua zuzendu zuen. Ondoren, Oxfordeko egonaldian eta New Yorkera itzultzean, 50eko hamarkadan bultzatutako zientzia kognitiboaren irakurketa kritikoa egin zuen, “Iraultza kulturala” proposatzeko. Bira horretan eragin berezia izan zuten Vigotskyk eta eskola sobietarraren ideiek.
Jerome S. Bruner 1915eko urriaren 1ean jaio zen New Yorken, familia judu aberats batean. Itsu jaio zen katarata handien ondorioz, baina bi urterekin bi ebakuntza kirurgiko egin zizkioten, eta ikusmen mugatua lortu zuen. Gero, betaurreko lodiak erabili zituen bizitza osoan. Geroago aitortu zuen gertakari horrek gidatu zituela pertzepzioari eta pentsamenduari buruzko bere lanak.
Eskolak balio nagusiak transmititzeko eta klaseak iraunarazteko tresna gisa jokatzen duen paperarekin oso kritikoa izan zen beti. Horregatik kezkatzen zen aukera-berdintasunaz, eta arreta berezia ematen zien baztertutako sektoreei, bai eta haurraren bizitzako lehen urteei ere.
“Duela urte batzuk […] behin eta berriz esaten nuen garrantzitsua zela aurkikuntzen bidez ikastea. […] Garai hartan, umeari buruzko nire ikuskera, gehienbat, hura izaki isolatu gisa aztertzen zuen tradizioaren barruan kokatu zitekeen, mundua menperatzen duena hura irudikatuz. Hurrengo urteetan […] ondorioztatu dut ikaskuntzaren zati handiena, ingurune gehienetan, elkarrekin egindako jarduera dela. […] Hori dela eta, aurkikuntza eta asmakuntzarena ez ezik, negoziatzearen eta partekatzearen garrantzia ere nabarmendu dut. Hitz gutxitan, kultura elkarrekin sortzearen garrantzia, eskolako gai gisa eta bere bizitza garatuko duen gizarteko kide heldu bihurtzeko prestakuntza egoki gisa“. “The Languaje of Education” (1984) lanetik ateratako aipua luzea da, baina Bruner kognitibotik Bruner kulturalistara igarotzeko prozesua ulertzeko aukera ematen digu.
Haren ikuspegiaren arabera, hezkuntza prozesu soziala da, ez bakartia. Esanahiak trukatzean, partekatzean eta negoziatzean datza. Irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuetako aldamioek edo laguntza-sistemek hurrengo mailarantz segurtasunez mugitzeko aukera ematen dute. Zentzu horretan, adimena ez da barrutik kanpora eratzen (tesi piagetarra), kulturaren “tresnek” gure gaitasun psikologikoak zabaltzeko aukera ematen digute. Ezin dugu dena gogoratu, eta horregatik asmatu genuen idazkera, urrutitik ikusi ezin dugun bezala, eta horregatik sortu genituen teleskopioak. Tresna kulturalek (irakurketa, idazketa, notazio matematikoa, Interneten erabilera, etab.) ahalbidetzen dute giza adimena hezkuntzaren bidez eraikitzea.
Brunerren arabera, “Hezkuntzaren helburua gure kulturan gure bidea aurkitzen laguntzea da, haren konplexutasun eta kontraesanetan uler dezagun. […] Gizakia ez da ogiaz bakarrik bizi, ezta matematikaz, zientziez eta informazioaren teknologia berriez ere. Gure bizitzei, ekintzei eta harremanei esanahia emango dien mundu bat sortzea da zeregin nagusia. […] Besteengandik ikasten ikasi behar dugu, mundu pertsonala, soziala eta naturala ulertzeko ahaleginak partekatuz“. Narrazioen bidez, mundua ulertzeko eta bertan leku bat bilatzeko esanahiak eraiki eta partekatzen ditugu. Irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuak talde-laneko lankidetzan eta elkarrizketan oinarritutako praktiketan garatu behar dira. Partekatuz irakastea eta ikastea da helburua, “gauzak batera eginez“, arazoak konpontzen parte hartzen duten ikaskuntza-komunitateen bidez. Nortasuna dugu, geure buruari buruzko istorioak egin ditzakegulako. Narratiba autobiografikoan, azken urteetan Bruner hainbeste zaletu zuen gaian, oroimenak eta fantasiak bat egiten dute. Eta hezkuntza da, hain zuzen ere, gure bizitzak eraikitzeko ardura duena, gure iragana (historia), gure oraina (gizarte-zientziak) eta posiblea (literatura eta artea) irakatsiz.
Bere bizitzan zehar, Brunerrek aitorpen garrantzitsuak jaso zituen Yale edo Columbia Unibertsitateetatik eta munduko beste erakunde akademiko batzuetatik. New Yorkeko Unibertsitateko irakasle emeritua zela, 90 urterekin unibertsitateko irakaskuntzatik erretiratu zen, eta 2013an jarduera akademiko guztietatik erretiratu zen. 100 urte zituela, New Yorken hil zen 2016ko ekainaren 5ean.
Egilea: Alfonso Caño
