(Daily 27-tik itzulita)
Alexis de Tocquevilleren Amerikako demokrazia Europan eta Estatu Batuetan aldaketa sakonak izan ziren garai batean sortu zen, eta demokraziaren aukerei eta arriskuei buruzko bere oharrak taxutu zituen. Tocquevillek 1830eko hamarkadan idatzi zuen, eta Frantzian izandako esperientzien eragin handia izan zuen, Frantziako Iraultzaren ondoren hainbat hamarkadatan asaldura politikoa bizi izan zuen herrialdean. Aldaketa horiek monarkia, inperio eta errepublikanismo laburreko aldi aldakorrak ekarri zituzten. Tocquevilleren garaian, Frantzia Uztaileko Monarkiaren menpe zegoen, askatasun demokratikoak mugatu eta hierarkia sozialak mantentzen zituen monarkia konstituzionala. Tocquevilleren jatorri aristokratikoak, bere familiak Iraultzan izandako esperientzia traumatikoarekin batera, eszeptizismoa eragin zioten demokraziaren potentzial erradikalari buruz. Ulertu nahi zuen ea demokrazia egonkorra, dinamikoa eta askatasun indibidualen babeslea izan zitekeen, desordenari men egin gabe, eta nola.
1831n bisitatu zuen Estatu Batuek esperimentu demokratiko bakarra ordezkatzen zuten, Europako egitura aristokratiko errotuetatik aske. Europako monarkia zentralizatuekin kontrastean, Estatu Batuetako gobernu deszentralizatuak, tokiko erakunde sendoekin, autogobernu eredu berri bat gorpuzten zuen. Tocquevillek aitortu zuen egitura deszentralizatu hori ezinbestekoa zela demokraziarentzat, herritarrei aukera ematen baitzien tokiko gobernuan aktiboki parte hartzeko eta erantzukizun zibikoa garatzeko. Bere ustez, praktika horiek eragotzi egiten zuten Europan ikusi zuen gehiegizko zentralizazioa, beldur baitzen ez ote zuen “despotismo biguna” ekarriko, pasibotasun demokratikorako modu bat, zeinean jendea gobernuaren mendekoegia baita erantzukizun pertsonalaren kontura.
Industrializazioak, mendebaldeko ekonomiak birmoldatzen hasia zenak, forma gehiago eman zien Tocquevilleren kezkei. Aurreratu zuen aldaketa ekonomikoek desberdintasun berriak sor zitzaketela – aberastasuna gero eta gehiago kontzentratu eta langile-klasea hazi ahala –, eta horrek ahuldu egin zezakeela demokraziak eskatzen zuen gizarte-kohesioa. Estatu Batuetan, nolabaiteko arintasuna antzeman zuen Europak ez zuen klase-egituretan. Hala ere, zuhurtziaz jokatu zuen, eta berdintasun demokratikoak kultura oso indibidualista susta zezakeela ohartarazi zuen. Kultura horretan, pertsonek helburu pertsonalak lehenetsiko lituzkete ongizate kolektiboaren gainetik, eta horrek ehun demokratikoa ahuldu lezake.
Erlijioak ere paper berezia izan zuen Estatu Batuetan. Tocquevillek ohartu zuen, Frantzia sekularrak ez bezala, Estatu Batuetako erlijio-erakundeek ideal demokratikoen alde egiten zutela, gobernuan zuzenean esku hartu gabe. Uste zuen erlijioak oinarri morala eman ziezaiokeela gizarte demokratiko bati, demokraziak autoritate hertsatzailerik gabe aurrera egiteko funtsezkoak ziren bertute- eta autokontrol-balioak irakatsiz, Adam Smithek duela urte batzuk Sentimendu moralen teorian idatzitako zentzuan. Azken buruan, Tocquevillek Estatu Batuetako demokraziari buruz egindako gogoetak Estatu Batuetatik haratago hedatu ziren, mundu osoko demokrazia modernoek izango zituzten erronkei buruzko ideiak eskainiz, askatasunaren eta berdintasunaren arteko oreka, gutxiengoen iritzien babesa eta aldaketa ekonomiko eta sozialen aurrean gizalegezko konpromisoa sustatzea barne. Gaur egun, 2024an, historiako hauteskunde-urte garrantzitsuenean, Tocquevilleren analisiak demokraziaren promesen eta oztopoen denboraz kanpoko esplorazioa eskaintzen du oraindik, eta proiektu demokratikoari modu egiazkoan eta bizian eusteko behar diren oinarrien ikuspegi sakona ematen digu.
